Obecnie ciężko wyobrazić sobie codzienne życie bez dostępu do Internetu. Korzystanie z sieci otwiera bowiem nowe możliwości niedostępne dotychczas w świecie rzeczywistym, a bariera czasu i przestrzeni nie stanowi już praktycznie żadnego problemu. Przez Internet możemy załatwić wiele spraw urzędowych, zrobić zakupy bez wychodzenia z domu, kupić bilety na koncert, znaleźć informacje na dowolny temat bez konieczności sięgania do książek czy gazet, skontaktować się z osobami oddalonymi od nas o tysiące kilometrów lub skorzystać z wielu form wirtualnej rozrywki, np. obejrzeć film, przeczytać książkę, czy zagrać w gry internetowe. Wiele osób nie wyobraża sobie dnia bez zalogowania się do portali społecznościowych, np. Facebook czy Instagram, gdzie codziennie zamieszczają swoje zdjęcia i komunikują się ze znajomymi na wirtualnych czatach. W dobie komunikatorów internetowych wiadomości sms zdecydowanie straciły na popularności. Z Internetu korzysta obecnie aż 57% światowej populacji, a liczba ta rośnie z roku na rok. Użytkownikami Internetu są osoby w każdym wieku, a do korzystania z sieci przekonuje się coraz więcej starszych osób, w obawie przed zjawiskiem wykluczenia cyfrowego.
Co to jest sieciocholizm?
Pomimo licznych korzyści płynących z dostępu do sieci, Internet niesie za sobą także zagrożenia, do których należy między innymi uzależnienie od Internetu. Na uzależnienie się narażony jest każdy, jednak największą grupą ryzyka są dzieci i młodzież, którzy zaczynają swoją przygodę z siecią bardzo wcześnie i spędzają w świecie wirtualnym większą część swojego dnia. Ponadto do uzależnienia się dziecka prowadzić może brak kontroli czasu spędzanego w Internecie, dlatego ważne jest, aby rodzice od początku przygody dziecka z siecią ustalili z nim pewne zasady dotyczące korzystania z komputera. Treści zamieszczane w sieci najczęściej kierowane są do grupy młodych odbiorców, które to uważane są przez nią, jako niezwykle atrakcyjne i przyciągające. Pojęciem sieciocholizm określa się właśnie zjawisko uzależnienia od Internetu. Zjawisko uzależnienia odnosi się zarówno do nadużywania substancji takich jak alkohol czy narkotyki, jak i do wszelkiego rodzaju czynności (uzależnienie behawioralne). Uzależnienie od Internetu zaliczyć można do drugiej grupy. Uzależnienie czynnościowe odnosi się do różnego rodzaju zachowań, od których osoba nie jest w stanie się powstrzymać, co w konsekwencji prowadzi do przykrych skutków zdrowotnych oraz społecznych. Do grupy uzależnień behawioralnych zalicza się także hazard, patologiczne podpalanie, kradzieże oraz nałogowe wyrywanie sobie włosów. Uzależnienie behawioralne diagnozuje się, kiedy osoba odczuwa znaczący dyskomfort psychiczny oraz negatywne skutki związane z wykonywaniem czynności- w tym przypadku podczas korzystania z Internetu. Na uzależnieniu traci nie tylko sama osoba dotknięta tą chorobą, ale także otoczenie i rodzina, gdyż uzależniony stopniowo zaczyna zaniedbywać relacje z innymi oraz obowiązki szkolne i zawodowe na korzyść przebywania w sieci.
Uzależnienie od Internetu- przyczyny
W dzisiejszych czasach dostęp do Internetu jest coraz łatwiejszy. Niemal każdy posiada w domu komputer lub telefon komórkowy połączony z siecią. Obecnie sieć wifi udostępniana jest w centrach handlowych, restauracjach, a nawet środkach transportu publicznego, zatem połączyć może się z nią każdy posiadający przy sobie urządzenie mobilne. Jest to zjawisko powszechne i postępujące globalnie. Osoby niepotrafiące korzystać z Internetu są nierzadko wykluczone społecznie i mają spore trudności w znalezieniu pracy czy załatwienia prostych spraw w urzędzie czy banku. Wysyłanie maili, posiadanie konta na portalach społecznościowych czy zakupy online, nie są już przywilejem, a zwyczajną codziennością. Kultura, w której żyjemy niejako wymusza na nas podążanie za rozwojem technologii. Ponadto na uzależnienie się od Internetu bardziej podatne są osoby o niskiej samoocenie, które od codziennych trudności uciekają do sieci, gdzie mogą poczuć się anonimowo i bez skrępowania wyrażać siebie, nawiązywać znajomości oraz mieć kontrolę, której zazwyczaj brakuje im w świecie rzeczywistym. Drugą grupą narażoną na rozwój uzależnienia są osoby mające trudności w nawiązywaniu relacji społecznych, które dzięki Internetowi mogą ograniczyć konieczność kontaktu z ludźmi do minimum. W takim przypadku następuje zjawisko izolacji społecznej, które jeszcze bardziej zamyka osobę na świat i powoduje pogorszenie się stanu psychicznego osoby. Ludzie cierpiący na fobię społeczną często zastępują kontakt z drugim człowiekiem za pomocą maszyny. Dla wielu osób przebywanie w sieci może być znacznie przyjemniejsze niż funkcjonowanie w świecie rzeczywistym, dlatego swiadomie będą oni wybierać Internet. Kolejną grupą narażoną na sieciocholizm są osoby impulsywne, potrzebujące stałej stymulacji. Bodźce ze świata wirtualnego są znacznie silniejsze i bardziej atrakcyjne w porównaniu z tymi oferowanymi przez rzeczywistość, więc osoba wybierać będzie bardziej stymulujące środowisko, jakim jest Internet.
Uzależnienie od Internetu- objawy
Do diagnozy uzależnienia używa się następujących kryteriów:
- Osoba odczuwa silny przymus psychiczny korzystania z Internetu
- Utrata kontroli nad czasem spędzanym w sieci, osoba nie jest w stanie powstrzymać się od przebywania online
- Wydłużenie się czasu korzystania z Internetu, osoba potrzebuje przebywać w sieci coraz częściej i dłużej, aby uzyskać satysfakcję
- W przypadku braku dostępu do sieci osoba odczuwa przykre emocje, jest rozdrażniona, ma obniżony nastrój (zespół abstynencyjny)
- Osoba rezygnuje z wcześniejszych pasji i zainteresowań na rzecz przebywania w sieci
- Osoba korzysta z Internetu pomimo wystąpienia negatywnych skutków zdrowotych i/lub pogorszenia się relacji społecznych
Uzależnienie diagnozuje się, jeśli u osoby wystąpiły minimum 3 z wymienionych powyżej objawów oraz utrzymywały się łącznie przez dłuższy okres czasu w ciągu ostatniego roku.
Uzależnienie od Internetu - leczenie
W przypadku, gdy podejrzewamy uzależnienie od Internetu u siebie lub u bliskiej osoby, warto poszukać pomocy jak najszybciej, gdyż uzależnienie jest poważną chorobą, którą należy leczyć. Z opisywanym problemem należy zgłosić się do psychologa, a najlepiej do specjalisty terapii uzależnień, który dokładnie zna mechanizmy uzależnienia i pomoże w wyborze odpowiedniej terapii. Zjawisko uzależnienia wygląda podobnie zarówno w przypadku używania substancji psychoaktywnych, np. alkoholu czy narkotyków, jak i nadużywania Internetu. Pierwszym krokiem w leczeniu nałogu jest konieczność zaprzestania używania Internetu, co dla osoby uzależnionej może być niezwykle bolesne, dlatego zazwyczaj dokonuje się tego stopniowo, poprzez zmniejszenie czasu przebywania w sieci, aż do całkowitego zaniechania. W procesie odstawiania korzystania z Internetu bardzo ważne jest, aby osoba miała możliwość aktywnego spędzania czasu bez komputera, aby nie myśleć o przykrych emocjach wynikających z braku możliwości przebywania online. Bardzo pomocna w tym procesie jest stała obecność najbliższych osoby uzależnionej, którzy mają za zadanie pomóc we wzmacnianiu podjętych postanowień i zadbaniu o eliminację nudy w trakcie odstawienia. Warto poszukać nowych zainteresowań lub wrócić do dawnych pasji sprzed uzależnienia od sieci. Osoba cierpiąca na sieciocholizm poza wsparciem rodziny i przyjaciół potrzebuje przede wszystkim pomocy ze strony specjalisty. Uczęszczanie na regularną psychoterapię spowoduje:
- wzrost motywacji do leczenia,
- redukcję negatywnych emocji związanych z koniecznością odstawienia Internetu,
- wybór nowych celów życiowych, znalezienie zainteresowań, pasji
- redukcję negatywnych skutków używania, takich jak utrata relacji społecznych, pracy, motywacji do życia
- eliminację innych czynników, które mogły doprowadzić do uzależnienia, np. niska samoocena czy fobia społeczna