Wypalenie zawodowe - przyczyny
Wypalenie zawodowe dotyczy przede wszystkim osób, które początkowo były silnie zmotywowane i zaangażowane w swoją pracę i spodziewały się czerpać z niej poczucie sensu swojej egzystencji.
Postawy typowe dla osób zagrożonych wypaleniem zawodowym to:
- angażowanie się w pracę całym sercem,
- duże oczekiwania względem własnej osoby,
- negowanie własnych granic obciążenia,
- spychanie na dalszy plan osobistych potrzeb i interesów,
- dobrowolne i chętne przejmowanie nowych obowiązków i zadań.
Kluczowym czynnikiem dla rozwoju wypalenia zawodowego jest chroniczne doświadczanie niepowodzenia w zmaganiu się ze stresem i powstanie przekonania o niemożności skutecznego poradzenia sobie trudnościami i frustracjami związanymi z pracą zawodową. Zjawisko to często związane jest z doświadczeniem rozbieżności między oczekiwaniami zawodowymi, a realiami zawodu. Konfrontacja idealistycznych założeń i rzeczywistości prowadzić może do bolesnego rozczarowania i utraty złudzeń. Jeżeli jednostka nie wykaże się elastycznością i nie uruchomi mechanizmów adaptacyjnych istnieje duże prawdopodobieństwo, że będzie umacniać się w przekonaniu o swoich niskich kompetencjach i niemożliwości realizacji ideałów, a to prowadzi do utraty poczucia sensu pracy.
Wypaleniem zawodowym bardziej zagrożeni są tzw. perfekcjoniści, osoby zbyt mało racjonalne i mało refleksyjnie, sztywno trzymające się utartych sposobów myślenia i działania oraz nieakceptujące siebie. Szczególnie te osoby mogą rozwijać irracjonalne, skrajne przekonania takie jak:
- trzeba być lubianym i szanowanym przez wszystkich za wszelkie poczynania,
- powinno się być maksymalnie kompetentnym we wszystkich sferach działalności,
- ludzie są niedoskonali, słabi i zasługują na karę,
- katastrofalne jest, gdy rzeczywistość nie zgada się i oczekiwaniami,
- ludzkie niepowodzenia mają swoją historię i zewnętrzne przyczyny,
- nie znany jest jedyny i doskonały sposób rozwiązywania wszystkich trudności i to jest straszne,
- powinno się bardzo silnie przeżywać problemy innych ludzi, gdy działamy na rzecz ich dobra,
- lepiej jest unikać trudności niż zmierzyć się z nimi.
Do wypalenia zawodowego przyczynić się może brak wiedzy na temat tego zjawiska oraz mała świadomość własnych ograniczeń. To prowadzi do unikania poszukiwania w wsparcia wśród współpracowników, izolowaniem się, z obawy przed niekorzystnymi porównaniami. Brak wsparcia społecznego to kolejny czynnik zwiększający ryzyko wystąpienia zespołu wypalenia.
Przyczyny wypalenia tkwiące w środowisku pracy to:
- nadmierny zakres obowiązków,
- przeciążenie,
- ciężar ważnych decyzji w zbyt krótkim czasie,
- naciski środowiskowe,
- naciski biurokratyczne- ograniczają wolność w pracy i zmuszają do poświęcania czasu i wysiłku na sprawy drugorzędne,
- kłopoty administracyjne,
- nadmierne obciążenie obowiązkami społecznymi,
- sprzeczne wymagania.
Niewspierające warunki pracy i brak skutecznych strategii radzenia sobie ze stresem, nazbyt wyniosłe, „romantyczne” wyobrażenie o pracy to główne źródła wypalenia zawodowego.
Wypalenie zawodowe - Objawy
Pierwsze sygnały mogą być niedostrzegane lub bagatelizowane – napięcie, zmęczenie, drażliwość, wzmożona aktywność na zmianę z oznakami wyczerpania psychicznego i fizycznego. Utrata energii, zniechęcenie a nawet objawy depresji ale ograniczone do sytuacji zawodowej. Własne potrzeby zostają zaniedbywane ale tez coraz trudniej znieść wymagania klientów czy przełożonych, pojawia się coraz więcej narzekań. Dochodzi do dystansowania się w kontaktach z innymi, zobojętnienia, spadku zaangażowania. Mimo że dana osoba pracuje dużo, jest mało efektywna. Nasilają się objawy fizyczne takie jak zaburzenia snu, apetytu, podatność na infekcje, skłonność do przyjmowania leków uspokajających czy nasennych i używki. W kontaktach z innymi brakuje empatii a zachowania otoczenia spostrzegane są jako wrogie, wymagające i nadmiernie obciążające. Postępuje izolowania się i wycofywania z życia. Jeżeli napięcie jest bardzo wysokie do jego rozładowania nie wystarczy praca więc zostaje przeniesione na relacje rodzinne i przyjacielskie. Może to prowadzić do nasilania konfliktów osobistych i rodzinnych a nawet myśli samobójczych.
Kiedy to chwilowe załamanie, a kiedy wypalenie.
Stres i zmęczenie zdarzają się każdemu. Nie każdy kryzys zawodowy musi oznaczać wypalenie. Zwykle po kryzysie dość szybko dochodzimy do siebie. Nawet jeżeli czujemy się zmęczeni czy zestresowani to może temu towarzyszyć poczucie spełnienia. Wypoczynek wystarcza żeby dojść do siebie.
Wypalenie zawodowe - Kiedy zacząć coś z tym robić
Wypaleniu zawodowemu można przeciwdziałać poprzez adaptację do nowego stanowiska pracy, warsztaty motywacyjne, radzenia sobie ze stresem, asertywności czy zarządzania czasem. W pierwszych etapach wypalenia pomocny może być coach, który pomaga urealniać oczekiwania, odkrywać i wykorzystywać swoje kompetencję, wspomagać motywację i inspirować do rozwijania elastycznych sposobów radzenia sobie z trudnościami i obciążeniem emocjonalnym.
Im więcej objawów wypalenia takich jak rozdrażnienie, izolowanie się, chroniczne zmęczenie, poczucie pustki wewnętrznej i bezsensu, zaburzenia somatyczne, konflikty w środowisku pracy i rodzinnym tym większe prawdopodobieństwo, że niezbędna będzie pomoc psychoterapeuty.
Leczenie wypalenia zawodowego - metody walki bez potrzeby zmiany pracy.
- rozwój poczucia własnych kompetencji, zaradności,
- higiena psychiczna, aktywność fizyczna, stosowanie technik relaksacyjnych,
- wsparcie społeczne,
- bardziej efektywne strategie radzenia sobie nastawione na rozwiązanie problemu niż na emocje i mechanizmy obronne unikania,
- dobra organizacja pracy – zarządzanie czasem,
- asertywność,
- równowaga między życiem zawodowym i osobistym, zróżnicowane źródła satysfakcji życiowej,
- świadomość swoich zasobów i ograniczeń,
- realistyczne oczekiwania wobec pracy,
- szkolenia, wsparcie w środowisku pracy, coaching, psychoterapia,
Wypalenie zawodowe w korporacji
W wielu firmach, korporacjach pracownic dostrzegają rozbieżność miedzy deklarowanymi przez organizację wartościami a rzeczywistością. W korporacji, w której czujemy się jak trybiki w maszynie, musi my radzić sobie z absurdami biurokracji, sztywnych procedur. Slogany mówiące: „Ludzie są naszym najcenniejszym zasobem” trudno traktować poważnie. Dochodzi do rozczarowania. Przeciętny dzień pracy w wielu korporacjach nie stwarza warunków do twórczego myślenia, budzenia zainteresowań i przeżywania radości. Namiar zadań, pośpiech, presja osiągnięć powoduje wyczerpanie i rezygnację.
